İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku

İş hukuku çalışan ile işveren arasında kanuni olarak  anayasal düzenlemelerin bütünüdür. Dünya genelinde yaşanan covid-19 salgını nedeniyle ekonomik sıkıntılardan korkan işveren çalışanlarını çıkarmakta ve ciddi mağduriyetlere yol açmaktadır. Elbette burada dünyada var olan ekonomik krizin sonucu işverenin de krizden dolayı işçi çıkarımına gittiğini söyleyebiliriz. İşten çıkarılma sorunun çözmek için alınan karar ile işverene işten çıkarma yasağı getirilmiştir. Dolayısıyla iş hukukunun işveren ve çalışan açısından bir kez daha öneminin farkına vardığımız gerçektir. Okuyucularımızdan gelen talepler sonucu hazırladığımız iş hukuku başlıklı yazımızı paylaşarak bize destek olabilirsiniz. Aynı zamanda yorum yazarak da bizimle görüşlerinizi paylaşmayı unutmayın. Sizler için hazırladığımız yazımızda işçi hakları ve sosyal güvenlik hukuku çerçevesinde bilgi paylaşımında bulunacağız.

İşçi Hakları Nelerdir?

İşçilerin işten çıkarılması ve haklarını almaması için bazı  işverenler kanunları göz ardı etmektedir. Bu sebeple çoğu işçi haklarından haberdar olmamakta ve yasada yer alan işçi haklarından faydalanamaz. Çünkü kanunda dava açma süreci zaman aşımı gibi birçok dikkat edilmesi gereken detaylar vardır. Elbette dava edilecek her konu farklılık göstermekte beraber her davaya göre tanıklar ispatlar farklılık  göstermektedir.

Sizler için yazımızın bu bölümünde işçi haklarını listeledik.

• Kıdem tazminatı, bir yıldan fazla bir işte çalışmış olmak kaydıyla haklı bir neden aramaksızın işten çıkarılan işçilere ödenen tazminat çeşididir. Günümüz şartlarında her işçinin yıllarca emek verdiği  kurumdan işten ayrılırken tazminat alması yasal hakkıdır. Aynı zamanda kendisi işten çıkan her işçi de kıdem tazminatı alma hakkına sahiptir. Bireysel olarak işten ayrılan işçilerin kıdem tazminatı ücreti işten çıkarılmaya oranla değişiklik gösterir. Bu doğrultuda kıdem tazminatı ücreti ödenmeyen kurum ve kuruluşlara açılacak tazminat davası ile sonuçlandırabilir. Kıdem tazminatı hesaplama ücreti her sene başına  hesaplanır. Ek olarak her yıl için 30 günlük çalışma ücreti temel alınır.
• İşçi haklarında ihbar tazminatı çalışanların yetersiz bilgi sahibi olduğu tazminat çeşididir. İhbar tazminatı, işveren ve işçi arasında karşılıklı olarak sözleşme feshi etme süresidir. Buna göre çalışan işten ayrılmadan önce işvereni haberdar etmekle yükümlüdür. Aynı şekilde işverende çalışanını haberdar ederek yaşayacağı mağduriyet önlenmelidir. İhbar tazminatında sözleşme feshi süresine uyulmalıdır. Sözleşme tarihinden önce işten ayrılan ve bildirmeyen çalışanlar işverenin talep etmesi durumunda tazminat ödemekle yükümlüdür. Örneğin 6 aydan daha az sürede çalışma durumunda 2 hafta, 6 ay ile 1,5 yıl arasında çalışma durumunda 4 hafta öncesinde bildirilmesi yeterlidir.
• İşveren çalışanlarının hak ettiği ücretlerini vermekle yükümlüdür. Fazladan çalışma ücreti hakkı, yasal sürece göre her çalışanın haftalık 45 saat çalışması yasaldır. Haftalık 45 saatin üzerinde çalışan her işçiye işveren %50 zamla ücretini ödemekle yükümlüdür. Eğer işveren çalışanı haftalık 45 saatten fazla çalıştırıyor ve hakkını vermiyorsa sözleşmesi feshi etme hakkı vardır. Burada dikkat edilmesi gereken öğlen aralarının ve dinleme molalarının fazla mesaiden sayılmamasıdır. Aynı zamanda kıdem tazminatı gibi açılacak iş hukuku davalarında fazla mesai ücreti de davayı eklenebilir.
• Çalışanların motivasyonu ve işe bağlılığı için yıllık izin hakkının yasal süreç yanında insani bir hak olduğunu da düşünüyoruz. Yıllık izin yasal hakkı işçinin çalıştığı kurumda çalıştığı süreye göre izin hakkına sahip olmasıdır. Fakat buna göre bazı kurumlarda çalışanlar her sene yasal izin hakkını kullanamayabilir. Bu doğrultuda işten ayrılma durumunda izin kullanmadığı süre zarfını ücret olarak talep etme hakkına sahiptir.
• Özel günlerde tatil hakkı, yılın bazı günlerinde yasal olarak tatil olması nedeniyle kurum ve kuruluşların verdiği tatil hakkıdır.  Eğer sözleşmeniz de özel günlerde işverenin çalıştırma hakkı vardır gibi bir ibare bulunmuyorsa yasal olarak tatil hakkınız vardır. Böyle bir durumda hakkı olmasına rağmen çalıştırılan her bir kişi için ücret ödenmelidir.
• Çalışan hakları arasında askeri indirim hakkı gelmektedir. Askeri geçim indirim (AGİ) hakkı, gelir vergi indirimi olması sebebiyle iş verenin çalışanına ödediği ücrettir. Çalışanın asgari geçim indirim ücretini alamaması tazminat sebebidir.
• Mobbing günümüzde birçok çalışanın maruz kaldığı üzüntü veren bir psikolojik baskı çeşididir. Büyük küçük kurum ve kuruluş fark etmeksizin iş hayatı içerisinde mobing çalışanlara uygulandığını söyleyebiliriz. Çalışanların maruz kaldığı psikolojik şiddet sonucunda istediği performansı sergileyememesi, psikolojik sorunlarla karşı karşıya kalması kişiyi zor durumda bırakır. Dolayısıyla maruz kalınan psikolojik şiddete karşı çalışanların tazminat hakkı doğar. Elbette her kanuna aykırı durumda olduğu gibi dava sürecinin de ispatlanabilir olması önemli hususlar arasındadır.
• İşsizlik ödeneği, diğer tazminat çeşitleri gibi işçi haklarını korumaktadır. Fakat işsizlik ödeneğinde fark kişinin kendi rızası olmadan işverenin işten çıkarmasıdır. İşten çıkarılan çalışan mağdur duruma düştüğü için işsizlik ödeneğinden faydalanır. Kısacası kendi rızası ile işten ayrılan kişilerin işsizlik ödeneği talep etme hakkı bulunmaz.

Sigortasız İşçi Çalıştırma

Ülkemizde yasalara göre her çalışanın sosyal güvenlik kurumuna bildirilmesi zorunludur. SGK’ya bildirilmeli yani kurum ve kuruluş için cezayı boyutta işlemler uygulanabilir. Her çalışanın temel hakkı olan sigorta yapılmadığı tespit edilmesi durumunda devlet tarafından işverene ceza uygulanır. Her çalışanın hakkı olan sigortayı bazı kurumlar deneme süreci adı altında bir süre yapmamaktadır. Böyle bir durumda çalıştığınızı ispat edemez ve maaşınızı alamayabilirsiniz. İşverenin sigortanızı yapmaması durumunda ilk yapmanız gereken ALO 170’yi arayarak sigortasız işçi çalıştırıldığını bildirmeniz yeterlidir. SGK tarafından yapılacak incelemeler sonrası sigorta yapılmadığı tespit edilen işçiler olursa kuruma ceza kesilir. Ek olarak yapmanız gerekenler arasında işe girerken sözleşme imzalamanız ve sigorta şartı koşmanızdır. İşverene görüşme sırasında deneme süresi dahi olsa sigortasız çalışmayacağınızı açıkça belirtirseniz en temel hakkınızı baştan garantileme imkanınız olacaktır.

Tüketici Hakları Kanunu ve Yaptırımı adlı içeriğimiz de ilginizi çekebilir.