Nusret Suman Kimdir? Hayatı ve Eserleri

Türk heykel sanatının Cumhuriyet dönemine damga vuran isimlerinden biri olan Nusret Suman, modern anıtsal heykelleri ve yetkin portre çalışmalarıyla tanınır. Nusret Suman sadece usta bir heykeltıraş değil, aynı zamanda akademisyen kimliğiyle yeni nesil sanatçıların yetişmesinde kritik rol oynamıştır. Bu kapsamlı makalede, Nusret Suman‘ın hayatını, sanat kariyerini, önemli eserlerini ve Türk sanatındaki silinmez izlerini derinlemesine inceleyeceğiz.

1. Hayatı ve Biyografisi

1.1. Doğum ve Aile Kökeni

Nusret Suman, 1905 yılında İstanbul’un Kadıköy ilçesinde dünyaya geldi. Ailesinin kökenleri Trabzon’a dayanır. Gençlik yılları, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerine ve ardından Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sancılarına tanıklık ettiği bir döneme denk geldi. Bu tarihsel dönüşüm, sanat anlayışının şekillenmesinde etkili oldu.

1.2. Eğitim Hayatı

1.2.1. Sanat Eğitimi ve Akademik Geçmiş
Sanata olan ilgisi erken yaşlarda beliren Suman, temel eğitiminin ardından Sanayi-i Nefise Mektebi’ne (bugünkü Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi) girdi. Burada, Türk heykel sanatının kurucu figürlerinden biri olan İhsan Özsoy‘un atölyesinde eğitim aldı. Özsoy’un akademik disiplini ve klasik heykel tekniklerine hakimiyeti, Suman’ın temel sanat eğitiminin sağlam bir zemine oturmasını sağladı. 1928 yılında buradan mezun oldu.

1.3. Sanat Kariyerinin Başlangıcı

Mezuniyetinin ardından, dönemin genç ve yetenekli sanatçılarına sağlanan devlet burslarından yararlanarak Paris’e gitti. Paris Güzel Sanatlar Yüksek Okulu’nda (École Nationale Supérieure des Beaux-Arts) ünlü heykeltıraş Henri Bouchard‘ın öğrencisi oldu. Bu dönem, Avrupa’nın sanat merkezinde modern akımları yakından gözlemlemesine ve teknik becerilerini ilerletmesine olanak tanıdı. 1932’de Türkiye’ye dönüşü, profesyonel kariyerinin asıl başlangıç noktası oldu.

1.4. Ölümü ve Mirası

Nusret Suman, 14 Temmuz 1978’de İstanbul’da hayata veda etti. Geride, Türkiye’nin dört bir yanına dağılmış anıtsal eserler, özenle işlenmiş portreler ve sayısız öğrencisi aracılığıyla süregelen bir sanat anlayışı bıraktı. Heykel sanatına ve sanat eğitimine adanmış bir ömür, onun en büyük mirasıdır.

2. Sanat Kariyeri ve Eserleri

2.1. Heykel Sanatındaki Yeri

Nusret Suman, Türkiye’de modern anıt heykelciliğinin öncü kuşağı içinde yer alır. Eğitimini aldığı klasik ve akademik formları, milli duyarlılıklarla ve modern bir estetik anlayışla harmanlamayı başardı. Eserlerinde gerçekçilik (realizm) temel alınmakla birlikte, ifade gücü ve kompozisyon dengesi ön plandadır. Malzeme olarak bronza hakimiyeti dikkat çekicidir.

2.2. Önemli Eserleri ve Projeler

2.2.1. Anıtsal Heykeller:

• Ankara Ulus’taki Atatürk Atlı Heykeli: Suman’ın en bilinen ve görkemli eserlerinden biridir. At üzerinde dinamik bir duruşla betimlenen Atatürk figürü, güçlü bir kompozisyon ve detay zenginliği sergiler.
• İstanbul Üniversitesi Rektörlük Binası Önündeki Atatürk Heykeli: Akademik bir kuruma yakışır ciddiyet ve saygınlık ifade eden önemli bir anıt çalışmasıdır.
• Kayseri Atatürk Heykeli: Kent meydanlarında yer alan anıtsal Atatürk heykellerinin başarılı örneklerindendir.
• Samsun Atatürk Heykeli: Şehrin simgelerinden biri olan bu eser, Suman’ın anıtsal kompozisyon kurgusundaki ustalığını yansıtır.
• Muğla Atatürk Heykeli
• Kastamonu Atatürk Heykeli
• Bursa’da Reşat Oyal Heykeli: Atatürk anıtları dışındaki önemli bir çalışmasıdır.

2.2.2. Portre Çalışmaları:
Suman, anıtsal eserlerinin yanı sıra, son derece başarılı büst ve portreleriyle de tanınır. Yüz ifadelerini ve karakter özelliklerini yakalama konusundaki yeteneği dikkat çekicidir.

• İsmet İnönü Büstü
• Mareşal Fevzi Çakmak Büstü
• Ord. Prof. Dr. Süheyl Ünver Büstü (İstanbul Tıp Fakültesi)
• Ord. Prof. Dr. Kazım İsmail Gürkan Büstü (İstanbul Tıp Fakültesi)
• Prof. Dr. Tevfik Sağlam Büstü (İstanbul Tıp Fakültesi)
• Ord. Prof. Dr. Hulusi Behçet Büstü (İstanbul Tıp Fakültesi)
  Bu büstler, genellikle bilim ve devlet adamlarının kişisel özelliklerini ön plana çıkaran, incelikle işlenmiş eserlerdir.

2.3. Sanat Anlayışı ve Teknikleri

Suman’ın sanat anlayışının temelinde, akademik disiplin ile ulusal duyarlılığın sentezi yatar. Figüratif heykelde ustalaşmış, anatomi bilgisi son derece kuvvetlidir. Eserlerinde hareketi ve duyguyu dengeli bir kompozisyon içinde aktarmayı başarır. Malzeme olarak özellikle bronz kullanımında büyük bir teknik ustalık sergiler. Portrelerinde modelin iç dünyasını ve karakterini yansıtma konusundaki başarısı övgüye değerdir.

3. Akademik ve Öğretmenlik Kariyeri

3.1. Akademideki Rolü

1933’teki üniversite reformunun ardından, Güzel Sanatlar Akademisi Heykel Bölümü’ne atandı. Burada uzun yıllar öğretim üyeliği yaptı ve bölüm başkanlığı görevini üstlendi. Akademik kariyeri boyunca, heykel eğitiminin modernleşmesi ve kurumsallaşması için büyük çaba sarf etti. Geleneksel tekniklerin öğretilmesine önem verirken, öğrencilerinin kişisel ifadelerini geliştirmelerini de teşvik etti.

3.2. Yetiştirdiği Öğrenciler ve Etkileri

Nusret Suman, Türk heykel sanatının gelecek nesilleri için kilit bir eğitimciydi. Atölyesinde, Türkiye’nin 20. yüzyılın ikinci yarısında ve sonrasında öne çıkan pek çok önemli heykeltıraş yetişti. Bu isimlerden bazıları şunlardır:

• Hüseyin Gezer (Türkiye’nin önde gelen anıt heykel sanatçılarından, Devlet Resim ve Heykel Müzesi kurucularından)
• Kuzgun Acar (Türkiye’de soyut heykelin öncülerinden, uluslararası üne sahip)
• Gürdal Duyar (Özgün üslubuyla tanınan heykeltıraş)
• Tamer Başoğlu (Heykel sanatçısı ve akademisyen)
• Metin Haseki (Heykel sanatçısı)
  Suman’ın titiz, disiplinli ve aynı zamanda destekleyici öğretim tarzı, öğrencileri üzerinde derin ve kalıcı bir etki bıraktı. Onun açtığı yol, modern Türk heykel sanatının gelişiminde belirleyici oldu.

4. Katıldığı Sergiler ve Ödüller

4.1. Ulusal ve Uluslararası Sergiler

Nusret Suman, dönemin önemli sanat etkinliklerinde aktif olarak yer aldı.

• Devlet Resim ve Heykel Sergileri’nin düzenli katılımcısı oldu ve eserleriyle bu sergilerde defalarca yer aldı.
• Cumhuriyet dönemi Türk sanatını yurt dışında tanıtan çeşitli uluslararası sergilere eserleriyle katkıda bulundu.

4.2. Aldığı Ödüller ve Takdirler

Sanatındaki üstün başarı ve eğitimciliğe katkıları çeşitli şekillerde takdir edildi:

• Devlet Resim ve Heykel Sergileri’nde Heykel dalında birçok kez birincilik ödülüne layık görüldü. Bu ödüller, dönemin en prestijli sanat ödülleri arasındaydı.
• Akademideki uzun ve verimli hizmetleri dolayısıyla çeşitli plaket ve takdirnameler aldı.
• Eserleri, başta İstanbul Resim ve Heykel Müzesi olmak üzere, pek çok önemli kamu koleksiyonunda yer alarak kalıcı bir takdir görmektedir.

5. Nusret Suman’ın Türk Sanatındaki Yeri

5.1. Cumhuriyet Dönemi Heykel Sanatına Katkıları

Nusret Suman, Cumhuriyet’in erken döneminde, modern bir ulus devletin ihtiyaç duyduğu kamusal sanatın, özellikle de anıt heykellerin oluşturulmasında kritik bir rol üstlendi. Atatürk heykelleri başta olmak üzere, şehir meydanlarını ve kurumları süsleyen eserleri, modern Türkiye’nin görsel kimliğinin şekillenmesine katkıda bulundu. Figüratif geleneği sağlam bir teknik temel ve modern bir anlayışla sürdürdü. Heykel sanatının akademik eğitimde kökleşmesi ve kurumsallaşmasındaki payı büyüktür.

5.2. Diğer Sanatçılarla İlişkileri ve Etkileşimleri

Akademi çatısı altında ve dışında, döneminin önemli sanatçılarıyla (resim ve heykel alanlarında) yakın ilişkiler içindeydi. Ali Hadi Bara, Zühtü Müridoğlu, Hüseyin Anka Özkan, Mahir Tomruk gibi heykeltıraşlarla meslektaşlık ilişkileri vardı. Akademi’deki görevi, ressam ve diğer disiplinlerden sanatçılarla da sürekli etkileşim içinde olmasını sağladı. Bu ortam, Türk sanat ortamının canlanmasına ve fikir alışverişine zemin hazırladı.

6. Kaynaklar ve Referanslar

6.1. Biyografik Kaynaklar

• Tansuğ, Sezer. Çağdaş Türk Sanatı. Remzi Kitabevi, Çeşitli Baskılar.
• Rona, Zeynep. Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi. Tiglat Yayınları, Ciltler.
• Şenyapılı, Önder. Ankara Anıtları. ODTÜ Yayıncılık.
• Devlet Resim ve Heykel Sergileri Katalogları (İlgili Yıllar).
• Güzel Sanatlar Akademisi / Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Arşivleri.

6.2. Eserlerinin Bulunduğu Koleksiyonlar ve Müzeler

• İstanbul Resim ve Heykel Müzesi: Portre büstleri ve diğer eserleri.
• Ankara Resim ve Heykel Müzesi: Çeşitli eserleri.
• İstanbul Üniversitesi: Rektörlük Binası önündeki Atatürk Heykeli ve Tıp Fakültesi’ndeki bilim adamı büstleri.
• Ankara Ulus Meydanı: Atlı Atatürk Heykeli.
• Kayseri Cumhuriyet Meydanı: Atatürk Heykeli.
• Samsun Atatürk Heykeli
• Muğla Cumhuriyet Meydanı: Atatürk Heykeli.
• Kastamonu Cumhuriyet Meydanı: Atatürk Heykeli.
• Bursa: Reşat Oyal Heykeli.
• Çeşitli Üniversite ve Kamu Kurumu Koleksiyonları.

Kaynak:

1. Nusret Suman – Türkçe Wikipedia: https://tr.wikipedia.org/wiki/Nusret_Suman
2. Nusret Suman – İngilizce Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Nusret_Suman
3. Ankara Resim ve Heykel Müzesi Sanatçı Sayfası: https://arhm.ktb.gov.tr/artists/detail/2275/nusret-suman-1905-1978
4. Biyografiler.com – Nusret Suman: https://www.biyografiler.com/kimdir/nusret-suman