Zekanın Tanımı

Psikometri

Psikolojinin bir alt dalı olan psikometri, kişinin becerilerini yeteneklerini, inançlarını ve kişisel özelliklerini okul, endüstri veya klinik gibi geniş kapsamlı ortamlarda ölçen testler hazırlanmasıyla ilgilidir. Yazımızda zekanın tanımı ve teorilerini anlatacağız.

Zekanın Tanımı Hakkında Neler Öğreneceğiz?

Zeka ile ilgili teorileri, zekanın nasıl ölçüldüğünü, IQ puanlarını anlamını, zeka testleri ile ilgili sorunları,  genlerin ve çevrenin zekayı nasıl etkilediğini ve çevresel fırsatların iyileştirilmesi ile ilgili yöntemleri tartışacağız.

Zekanın Tanımlanması

İki Faktör Teorisi

Spearman’ın iki faktör teorisi, zekânın iki faktörü olduğunu söyler: Farklı bilişsel görevlerin ortak noktasını temsil eden genel bir zihinsel beceri faktörü, yani g ve belirli zihinsel becerileri (matematik, mekanik ya da sözel) kapsayan spesifik faktörler yani s. Spearman

Sperman; g faktörünün, yani genel zihinsel becerinin kişide, zihinsel enerjiyi temsil edeceğine inanıyordu. Bugün g faktörü; kişinin bireyle ilgili olan çeşitli bilişsel becerilerindeki performansına göre tanımlanıyor ve ölçülü g’sini objektif bir puana, bilinen şekliyle IQ puana dönüştürdü. Günümüzde birçok psikolog, IQ puanlarının temsil ettiği şekliyle g’nin kişinin genel zekâsını ölçmenin iyi bir yöntemi olduğuna inanıyor.

Çoklu Zeka Teorisi

Bazı psikologlar zekânın sadece g’ye indirgenerek sadece IQ puanıyla gösterebileceği fikrine karşı çıkıyor. Howard Gardner (1999;2003) zekanın tanımının, farklı becerileri kapsayacak şekilde genişletilmesi gerektiğini savunuyor; bu fikre çoklu zekâ teorisi deniliyor.

Gardner’in çoklu zekâ teorisi, tek bir genel zekâ yerine, sözel zekâ, müzik zekâsı, mantıksal-matematiksel zekâ, mekânsal zekâ, beden hareketi zekâsı, kişinin kendini anlama zekâsı ve başkalarını anlama zekâsı gibi en az yedi farklı zekâ türü bulunduğunu söylüyor. Howard Gardner

Gardner, standart IQ testinin sadece sözel ve mantıksal- matematiksel zekâyı ölçtüğünü yukarıdaki sıralanan, en az eşit derecede önemli zekâ türlerini göz ardı ettiğini savunuyor. Gardner ,beyin hasarından sonra geriye kalan becerileri, dâhilerin ve alimlerin özel zekâ türlerinin nasıl geliştirdiğini ve farklı ortamlardaki insanların uyum sağlamak ve başarılı olmak için nasıl farklı beceriler geliştirdiğini inceledikten sonra, çoklu zekâ teorisini ortaya attı.

Avantajlar Ve Dezavantajlar

Gardner’in çoklu zekâ teorisinin avantajlarından bir tanesini, zekâyı tek bir IQ puanına indirgememesi ve insanları farklı zekâ türlerine göre değerlendirmesidir.

Bu teoriden yola çıkarak dezavantajları ise kaç farklı zekâ çeşidinin bulunduğunun bilinememesi ve farklı zekâ türlerinin değerlendirilebileceği standart testlerin olmamasıdır.

Üçlü Zekâ Teorisi

Sternberg’in üçlü zekâ teorisi, zekânın, zekanın üç farklı mantık yürütme sürecine ayrılabileceğini söylüyor. Birincisi geleneksel zekâ testleri ile ölçülen analitik ve mantıklı düşünme yeteneklerinin kullanılmasıdır. İkincisi yaratıcı düşünmeyi ve deneyimlerden öğrenmeyi gerektiren problem çözme becerilerinin kullanılmasıdır. Üçüncüsü kişinin kendi sosyokültürel ortamına uyum sağlamasına yardım eden pratik düşünme becerilerinin kullanılmasıdır.

Mevcut Durum

Batılı psikologlar bilişsel becerileri ölçmek için psikometrik yaklaşımı kullandı; bunun sonucu olarak zekânın ölçülmesi için en iyi yöntem olan zekâ testleri, IQ puanları ve g kavramı geliştirildi. Standart zekâ testleri akademik ortamlardaki performansı önceden kestirmek konusunda başarılı olduğu için hala çok popüler, ancak kariyer ortamındaki başarıyı önceden tahmin etme konusunda aynı derecede başarılı değiller. Gardner’in çoklu zekâ yaklaşımı ve Sternberg’in üçlü zekâ yaklaşımı gibi diğer becerileri ve mantık yürütme becerisini de ölçen ve farklı zekâ türlerini temsil eden daha yeni yaklaşımlar, g’nin ve IQ puanlarının yerini almayı umuyor. Son olarak birçok Asya ve Afrika kültürü, zekânın bilişsel becerilerinin yanı sıra başkalarını anlama ve onlarla geçinebilmeyi de kapsaması gerektiğine inanıyor.

Zekanın Ölçülmesi

Beyin Boyutları Ve Zeka

Zekanın ölçülmesine yönelik çabalar,1800’lerin sonlarında ünlü bir nörolog olan Paul Broca ile devam etti. Broca, beynin boyutları ve zeka arasında bir ilişki olduğunu ve daha büyük beynin daha yüksek zekâyı işaret ettiğini iddia ediyordu. Paul Broca’nın elde ettiği bilgiler tekrar incelendiğinde beynin ölçülmesinin güvenilir olmadığı ve zeka ile çok düşük bir korelasyonu olduğunu gösterdi.

Beyin Boyutları, Cinsiyet Farkı Ve Zeka

Büyük beyinlerin daha iyi olduğuna inanmaya devam eden bazı araştırmacılar; kadın beyni erkek beyninden %10 daha hafif olduğu için kadınların IQ puanlarının daha düşük olduğunu iddia ettiler. Ancak 4000’den fazla kadın ve 6000’den fazla erkek üzerinden yapılan bir araştırma kadınların ve erkeklerin zekası(IQ puanı)arasında herhangi bir fark olmadığını gösterdi. Araştırmacılar, erkek beyninin daha büyük olmasını daha yüksek bir IQ’ ya yol açmadığı sonucuna varıyor.

Binet’in Başarısı

Binet-Simon Zeka Testi, gittikçe artan zorlukta maddeler içeriyordu. Maddeler kelime bilgisini, belleği, genel bilgiyi ve diğer bilişsel becerileri ölçüyordu.

Zihinsel Yaş: Zekânın Ölçüsü

Zihinsel yaş, bir çocuğun zekâ testindeki puanının aynı yaştaki ortalama çocukların puanı ile karşılaştırılmasıyla zekâ gelişimini tahmin etme yöntemidir.

IQ Formülü

Zekâ bölümü, bir çocuğun zekâ testinde hesaplanan zihinsel yaşının, çocuğun kronolojik yaşına bölünüp 100 ile çarpılması sonucunda elde edilir.

Binet’in testinde zihinsel yaşın, bir çocuğun belli bir yaş grubuna uygun olan sorularda kaç tanesini cevapladığına göre hesaplandığını hatırlayın. Örneğin, 4 yaşındaki bir kız çocuğu,5 yaşındaki bir çocuğa uygun olan soruların hepsini cevaplaması durumunda, zihinsel yaşı 5 olarak kabul edilir. Çocuğun kronolojik(fiziksel)yaşı, onun yıl ve ay olarak yaşıdır. IQ puanını hesaplamak için Terman’ın formülünü kullanacağız.

Örneğimizdeki çocuk için MA nın yerine 5, CA nın yerine ise 4 koyup sonucu 100 ile çarpacağız.

5­\4=1.25×100=125. Yani çocuğun zekâ bölümü 125 tir. Bu geleneksel yöntem ile hesaplama IQ puanına, oranlı IQ denir çünkü bu puan, zihinsel ve kronolojik yaşların birbirine oranını yansıtır.

Wechsler Zekâ Testi

• 16 yaş ve üstü için yaygın olarak Wechsler Yetişkinler İçin Zekâ Testi (WAIS-III),
• 3-16 yaş arası çocuklar için ise Wechsler Çocuklar İçin Zekâ Testi kullanılmaktadır. (WISC-III),
• Wechsler testleri, eğitim almış bir görevli tarafından bire bir olarak uygulanır.

Testlerin İki Özelliği

1.Geçerlilik

Geçerlilik, testin ölçmesi beklenen şeyi ölçtüğü anlamına gelir.

2.Güvenilirlik
 Güvenilirlik, tutarlılık anlamına gelir: Bir kişinin zeka testinde aldığı puan, aynı kişinin daha ilerideki bir tarihte benzer bir testten aldığı puanla aynı olmalıdır.

Zekanın tanımı yazımızı okuduğunuz için teşekkür ederiz. Ayrıca diğer yazılarımızı da okuyabilirsiniz. Yansıtıcı Testler: https://sosyola.com/yansitici-testler/

Evrensel Yüz İfadeleri